СКЛАД
Уступны артыкул;
Аб’ём, склад, структура каталога;
Тэкст каталожнага апісання складаецца з наступных пунктаў;
Накірункі камплектавання;
Паказальнік майстроў і вытворцаў;
Каталог;
Прылады для разгладжвання бялізны. Валкі і качалкі;
Прасы;
Падстаўкі для прасаў;
Электрычныя прасы;
Літаратура.
УСТУПНЫ АРТЫКУЛ
З моманту свайго ўзнікнення розныя прылады для разгладжвання бялізны і прасы з’яўляліся абавязковымі атрыбутамі побыту беларускага народа, у тым ліку і жыхароў Полаччыны. З прычыны свайго геаграфічнага размяшчэння Полацк займаў зручнае эканамічнае становішча і вёў шырокі гандаль разнастайнымі таварамі і прадметамі побыту, у ліку якіх былі прылады для разгладжвання бялізны і прасы. Гандаль ім маглі ажыццяўляць і ў лаўках Полацка. Такім чынам, прас займаў не апошняе месца сярод іншых тавараў.
Гісторыкі і археолагі пастаянна знаходзяць усё новыя і новыя сведчанні, пацвярджэнні таго ці іншага сцэнару развіцця працэсу прасавання. З моманту ўзнікнення вопраткі ў людзей узнікла неабходнасць яе размягчэння, разгладжвання. Для гэтых мэт першабытныя людзі выкарыстоўвалі косткі-гладзілкі, гарачыя камяні або ёмістаці, якія нагадвалі патэльні. Сярод іншых спосабаў, выкарыстоўвалі шкляныя шары – гаўкі, жалезныя кубкі з гарачай вадой і жалезныя пруты.
Так ці інакш, прасу не адна тысяча гадоў. І за гэты час ён прайшоў некалькі ступеняў эвалюцыі.
Прылады для разгладжвання бялізны і адзення, якія складаліся з дзвюх дэталяў: валка і качалкі – можна сапраўды лічыць народным прасам. Такія прылады былі пашыраны на ўсёй тэрыторыі Беларусі і сустракаліся ў кожнай сялянскай хаце. Накручаны на качалку (даўж. 40–60, дыяметр 4–6 см) тканы выраб раскочвалі валком. Валок – гэта прамы ці выгнуты драўляны брус (даўж. 65–80, шыр. 8–10 см) з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу і ручкай збоку або зверху. Ручкі былі двух тыпаў: адны з іх з’яўляліся працягам бруса, другія (накладныя) прымацоўваліся зверху да аднаго з канцоў валка. Часам патоўшчаны канец валка прыстасоўваўся пад ручку – у верхняй частцы выдзёўбвалі скразную авальную адтуліну. Зубцы, як правіла, размяшчаліся шчыльна адзін каля аднаго, часам рабіліся больш рэдка (праз 1–1,5 см). Спінкі валкоў звычайна плоскія, але сустракаліся і трохгранныя; зрэдку іх дэкарыравалі контурнай разьбой.
Першая пісьмовая ўзгадка аб металічным прасе на тэрыторыі Расіі датуецца 10 лютым 1636 года, калі
ў кнізе расходаў жонкі расійскага гасудара Міхаіла Фёдаравіча Раманава знойдзены такі запіс “Генваря в 31 дня, кузнецу Ивашке Трофимову 5 алтын, а он за те деньги сделал в царицыну палату утюг железный”.
Найбольш старажытнымі лічацца награвальныя суцэльналітыя прасы, якія з’явіліся ў канцы XVII –
пачатку XVIII ст. і мелі звыклую для нас форму: плоскае аснаванне, звужаны носік і ручку. Вага такога праса была ад 5 да 20 кг. Награваліся яны звычайна ў печы.
Але нягледзячы на тое, што награвальныя прасы з’яўляюцца адным з найбольш старажытных відаў,
апошнія суцэльналітыя прасы сышлі з айчыннага канвеера ў канцы 80-х гадоў мінулага стагоддзя.
Для некаторага палягчэння працы, па меншай меры на стадыі награвання, а таксама для бесперапыннасці працэсу, паспрабавалі зрабіць прас са зменнымі чыгуннымі ўкладышамі. Першы такі вопыт зафіксаваны гісторыкамі ў першай палове XVIII ст. Зменны элемент такога праса быў плоскім і формай паўтараў падэшву праса, але меў меншыя памеры. Укладыш асобна награвалі ў печы. Яго вымалі адмысловымі прыстасаваннямі – спецыяльнымі абцугамі – і ўстаўлялі ўнутр полага корпуса праса, падэшва якога была меднай або жалезнай.
Крыху пазней з’явіліся і сталі вельмі папулярнымі вугальныя прасы. Іх яшчэ называлі «духавымі». Прыстасаванні мелі адсек з вечкам для загрузкі вугалю і адтуліны па перыметры для цыркуляцыі паветра, а дакладней, для раздзімання вугалю – для гэтага гаспадыні раз-пораз актыўна размахвалі прасам ў розныя бакі. Акрамя таго, такія прасы часта рабіліся з трубой, а то і дзвюма – для паляпшэння цягі і адводу лішняга цяпла. Гэта зніжала рызыку апёку рук. Варта адзначыць, што вугальны прас – гэта ўжо не толькі тэхналогія, але і мастацтва. Адліваліся маленькія прасы – для разгладжвання дробных дэталяў, карункаў і рушаў. Фігурныя ручкі выточвалі з дрэва. Бакавыя паверхні прыстасаванняў пачалі ўпрыгожваць рэльефнымі ўзорамі, інкрустацыямі:
меддзю па жалезе – эканамічны варыянт, срэбрам – для заможных уладальнікаў.
«Эканамічны», трэба сказаць, тут таксама вельмі ўмоўнае паняцце. Прасы ў гэты перыяд лічыліся
раскошай і іх маглі дазволіць сабе толькі забяспечаныя сем’і. Падобныя прылады для прасавання перадаваліся ў спадчыну і служылі добрым пасагам.
І, тым не менш, такі прас для сучаснай гаспадыні здаўся б незвычайным выпрабаваннем: цяжкі, агнядышачы, дымячы. Часам вуголле «выскоквала» з вентыляцыйных адтулін і пэцкала або прапальвала вопратку, часам нават траўмавала таго, хто прасаваў.
У якасці альтэрнатывы вугальнаму прасу, які пакідаў брудныя сляды, на рубяжы XVIII і XIX стст. была зроблена спроба працы з парай. Першы паравы (або «вадзяны») прас хутчэй нагадваў чайнік. Аднак тэмпературы кіпеню на падагрэў падэшвы не хапала, таму паравы прас распаўсюджання не атрымаў.
Былі і іншыя спробы замены вугалю. У XIX ст. гаспадыням былі прапанаваны спіртавыя прасы,
вынайдзеныя ў Германіі. Да праса мацавалася ёмістасць са спіртам, які па трубачках паступаў унутр прыбора і, згараючы, вылучаў неабходную колькасць цяпла. Вартае ўвагі прыстасаванне. Аднак масавым яму так і не наканавана было стаць: гаручае было дарагім і дэфіцытным. За спіртавы прас можна было выручыць атару авечак ці зняць на месяц прыстойнае жыллё. А ў Расіі такое гаручае і зусім лічылі за лепшае ўжываць унутр, а не растрачваць на бытавыя прыборы.
Яшчэ адно вынаходніцтва – газавыя прасы. Час іх з’яўлення – другая палова XIX ст. Такія прыборы
разаграваліся ад гаручага газу. У іх корпусе была прымацавана гарэлка з металічнай трубкай, злучаная другім канцом з газавым балонам. Газ пры згаранні награваў прасавальную падэшву. У параўнанні з вугальнымі, газавыя агрэгаты былі і лягчэй, і эстэтычней, і зручней. Але галоўны недахоп – выбуханебяспечнасць – вырашыў лёс падобных прыбораў раз і назаўжды. Не на іх карысць, зразумела.
Датай нараджэння звыклага электрычнага праса прынята лічыць 1882 г. Адзін з патэнтаў быў зарэгістраваны на прыбор, у якім у якасці награвальнага элемента выкарыстоўваліся вугальныя электроды. Праз іх праходзіў пастаянны ток, што ўтвараў электрычную дугу. Падобная схема нагрэву аказалася небяспечнай – прыборы білі сваіх гаспадароў токам. Але 6 ліпеня таго ж года амерыканец Генры Сілі запатэнтаваў іншае вынаходніцтва – электрычную прыладу для прасавання пад назвай «Еlectric flat iron» (патэнт ЗША № 259054), у якой выкарыстоўвалася ізаляваная награвальная спіраль. Ужо праз дзесяць гадоў падобныя прыборы пайшлі ў масавую вытворчасць. Прынцып, які ляжыць у аснове гэтага вынаходніцтва, выкарыстоўваецца і ў сучасных прасах, толькі награвальны элемент выконваецца ў выглядзе стрыжня, змешчанага ўнутры герметычнай трубкі. Такая канструкцыя найбольш кампактная, а каб абараніць прыбор і пазбегнуць рызыкі ўзгарання, вытворцы забяспечваюць сваю прадукцыю тэрмазасцерагальнікамі, якія ў выпадку крытычных паказчыкаў адключаюць прыбор.
У наш час у канструкцыі праса выкарыстоўваюць самыя апошнія дасягненні тэхнікі. Так, напрыклад, быў распрацаваны прас з тэрмарадыяльным нагрэвам. Падэшва ў такім прасе выконваецца з кварцавага шкла, якое здольна вытрымліваць высокія тэмпературы. На прасы ставяць розныя дадатковыя прылады, якія забяспечваюць камфорт пры рабоце з прыборам: тэрмарэле для перыядычнага адключэння прыбора, тэрмометры для вызначэння тэмпературы нагрэву і іншае.
Але, нягледзячы на значныя крокі, якія былі зроблены ў апошні гады па тэхнічным ўдасканаленні
бытавога праса, форма яго вельмі нагадвае старадаўнія прасы XVIII і XIX стст.: такая ж завостраная спераду і тупая ззаду падэшва, корпус і ручка зверху корпуса. Сапраўды, рабіліся спробы змяніць гэты звыклы выгляд. Так, у канцы 1970-х гг. у Ленінградскім філіяле Усесаюзнага навукова-даследчага інстытута тэхнічнай эстэтыкі быў створаны прас з прамавугольнай падэшвай. Аднак нягледзячы на некаторыя перавагі такога праса (напрыклад, пры прасаванні рэчаў вялікіх памераў) прамавугольная падэшва ў прасах вялікага распаўсюджання не атрымала.
І сёння, больш тэхнічна абсталяваны, чым у далёкім мінулым, прас сваёй формай нагадвае тыя першыя цяжкія прылады, паколькі вынайдзеная ў даўніну форма аказалася ў практычных адносінах найбольш удалай і захоўваецца на працягу вось ужо некалькіх стагоддзяў.
АБ’ЁМ, СКЛАД, СТРУКТУРА КАТАЛОГА
Калекцыя прыстасаванняў для разгладжвання бялізны і прасаў склалася на працягу 1981–2013 гг. у выніку збіральніцкай дзейнасці музея-запаведніка: этнаграфічных экспедыцый, камплектвання ад прыватных асоб, перадачы прадметаў, якія былі канфіскаваны мытняй.
У музейным зборы запаведніка этнаграфічныя прылады для разгладжвання бялізны прадстаўлены вырабамі розных відаў: з прамой і акруглай спінкай, з суцэльнай і здымнай ручкамі, з прамымі і акруглымі зубцамі. У асноўным збор складаецца з прадметаў Полацкага рэгіёна. Гэта прылады, якія вырабляліся саматужным спосабам, утылітарныя, простыя па форме, асаблівага дэкору не маюць.
Сярод прылад для разгладжвання бялізны – качалак – выканаўцы вядомы толькі ў пяці прадметаў:
- КП 006678 – Мацук Мечыслаў Міхайлавіч (1908–1991 гг.);
- КП 020075 – Свірко Іван Іванавіч (1918 г.н.);
- НД 003717, НД 003718 – Касаты Дзмітрый Васільевіч (1919–2002 гг.); – НД 003137 – Сямчонак Іван Пятровіч (1906 г.н.).
Астатнія прадметы дакладных дадзеных аб выканаўцах не маюць.
Сярод прасаў прамысловай вытворчасці, якія ўключаны ў каталог, ёсць вырабы з заводскімі клеймамі, што дало магчымасць больш дакладна атрыбутаваць прадметы: вызначыць заводы-вытворцы, месца і дату стварэння. Частка прасаў і дзве падстаўкі пад прасы (17 прадметаў асноўнага фонду) не маюць клеймаў або знакаў, і прадметы датуюцца агульным перыядам іх бытавання.
Самы стары прадмет калекцыі – гэта награвальны, суцэльналіты прас «Людиновского завода» Расійскай імперыі, які датуецца 1890–1920 гг. Выраб з невысокім корпусам, клінападобнай падэшвай, авальнай ручкай. Верхняя частка корпуса аздоблена рэльефным арнаментам расліннага характару. Пад ручкай, з тарца, рэльефная выява кляйма «Мальцово», над ім няякасная выява літар: злева «А» // Л», справа «…» // «З». Па цэнтры размяшчаўся герб уладальніка завода. Першапачаткова канцы ручак размяшчаліся ў разетках паабапал герба, але ручка была адноўлена і яе ўсталявалі па цэнтры корпуса на месцы герба.
Расійскія прасы прадстаўлены таксама прыладамі вытворчасці Касімаўскага чыгуналіцейнага завода, якія адлюстроўваюць тры перыяды вытворчасці:
- прасы з кляймом «Завод № 2 // Металлширпотреб // Касимов» – з 1930 па 1950 г. (2 прадметы асноўнага фонду);
- з кляймом “Завод утюжный” – з 1937 па 1946 г. (3 прадметы АФ);
- з кляймом “Утюжно-механический завод” – з 1946 па 1961 г. (1 прадмет НДФ).
Гэта вугальныя прасы з высокім полым корпусам і гладкай падэшвай. Звонку, у ніжняй частцы корпуса,
з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала ў выглядзе невялікай адтуліны. Накрыўка адкідная, зубчастая. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе дзвюх пласцін, якія злучаны заклёпкамі, верхняя частка ў выглядзе цыліндрычнага драўлянага дзяржання.
Наступны прадмет расійскай вытворчасці – вугальны прас з кляймом на ўнутранай частцы накрыўкі «МИТ // ЗД» «Митинского чугунолитейного завода» Тульскай вобласці 1934–1957 гг. вытворчасці.
Асаблівай увагі заслугоўвае вугальны прас (КП 100627), які ўяўляе сабой прыстасаванне з высокім полым корпусам, гладкай падэшвай, аснаванне якой крыху больш за корпус. У ніжняй частцы корпуса, з двух бакоў, па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала з пласцінчатай засланкай. Накрыўка адкідная, мае па 5 зубчыкаў з кожнага боку. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе масіўнай дугі на фігурным аснаванні, верхняя частка – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца зашчапкай у выглядзе галавы барана. Кляйма завода ён не мае, аднак вельмі адметная форма зашчапкі (галава барана) была характэрная для прасаў, якія вырабляліся арцеллю «Красный кустарь» Гарадзецкага раёна Ніжагародскай вобласці ў 1934–1952 гг.
Сярод прасаў беларускай вытворчасці асноўную частку збору складаюць прасы завода «Лідсельмаш», вырабленыя з 1948 па 1953 год (10 – асноўнага фонду і 2 – фонду навукова-дапаможных матэрыялаў), якія маюць кляймо ў выглядзе рэльефнага надпіса «Лидсельмаш» на ўнутранай паверхні накрыўкі, каля левага краю.
Прасы беларускіх прадпрыемстваў прадстаўлены таксама вырабамі мінскага завода «Минский РПК»
1946–1955 гг.; магілёўскіх: «Артель 14 лет Октября» 1932–1957 гг., завода «Красный металлист» 1933–1950 гг. і «Могилёвского кроватного завода» 1957–1971 гг.
Прасы замежнай вытворчасці таксама ўваходзяць у музейны збор запаведніка. І прадстаўлены яны
трыма польскімі вытворцамі:
- фабрыкай «Fabrika Odlewow Zelaznych» горада Конска 1869–1939 гг. («S.Kronenblum // Konskie», «Slobanin // Konskiе»),
- фірмай «Ferrum Radom» г. Чэнстахова 1939–1945 гг.
- фірмай «Iron» г. Чэнстахова 1939–1945 гг.
Акрамя таго, у калекцыі ёсць тры электрычныя прасы: адзін з іх зроблены ў г.Барысаве на Беларускім вытворчым аб’яднанні “Экран” у 1952 г., другі – маленькі дарожны прас – на Харкаўскім электрамеханічным заводзе імя Сталіна ў 1956 г., трэці датуецца 60–70-мі гг. ХХ ст.
Такім чынам, калекцыя ўключае ў сябе 22 валкі з качалкамі (18 прадметаў асноўнага фонду, 4 – фонду навукова-дапаможных матэрыялаў), 3 падстаўкі пад прасы, 52 прасы: награвальныя, вугальныя і электрычныя (47 прадметаў асноўнага фонду, 5 – фонду навукова-дапаможных матэрыялаў). Храналагічна калекцыя ахоплівае перыяд з ХVІII ст. да 1970 г. У каталог уключаны ўсе прадметы, з якіх: 68 прадметаў асноўнага фонду, 9 прадметаў фонду навукова-дапаможных матэрыялаў. Каталог складаецца з двух раздзелаў: першы раздзел – этнаграфічныя прылады для разгладжвання бялізны – валкі і качалкі, другі – прасы прамысловай вытворчасці і элекрычныя прасы.
Валкі і качалкі, якія прадстаўлены ў першым раздзеле каталога, размешчаны наступным чынам: спачатку прадметы, у якіх ёсць выканаўцы – у алфавітным парадку, потым прадметы, выканаўцы якіх невядомы – у храналагічным парадку.
Прадметы другога раздзела каталога ўмоўна падзелены на два перыяды: – ХVІII – першая палова ХІХ стст.; – другая палова ХІХ – ХХ стст.
У рамках ІІ паловы ХІХ – ХХ стст. – па месцы вытворчасці ў храналагічным парадку. У самым канцы раздзела прасы, якія немагчыма атрыбутаваць. Затым размешчаны падстаўкі для прасаў і элекрычныя прыборы.
ТЭКСТ КАТАЛОЖНАГА АПІСАННЯ СКЛАДАЕЦЦА З НАСТУПНЫХ ПУНКТАЎ:
- Фотаздымак.
- Нумар па каталогу.
- Прадметнае імя.
- Апісанне знешняга выгляду прадмета.
- Надпісы, клеймы.
- Вытворца.
- Дата стварэння і месца стварэння.
- Ідэнтыфікацыйны нумар.
НАКІРУНКІ КАМПЛЕКТАВАННЯ
Камплектаванне будзе працягнута і далей для больш шырокай паўнаты калекцыі. Улічваючы
канцэпцыю развіцця музея-запаведніка, экспазіцыіі, якія існуюць, новыя выставы і выкарыстанне прадметаў на занятках з садкамі і малодшымі школьнікамі ў рамках музейна-педагагічных заняткаў вучэбных праграм аддзела музейнай педагогікі, камплектаванне з’яўляецца заканамерным і яго можна весці па двух накірунках: як па гістарычным (прас як прадмет побыту, аб’ект гісторыі і культуры Полаччыны, які характарызуе пэўныя бакі развіцця рэгіёна, такія, як стан матэрыяльнага дастатку, тэхнічнае аснашчэнне), так і па дэкаратыўна-мастацкім (як прадмет сусветнай матэрыяльнай культуры, прас, пры яго ўтылітарным прызначэнні, меў разнастайныя формы і дэталі, багата арнаментаваўся і дэкарыраваўся, выконваўся са срэбра з інкрустацыяй камянямі).
ПАКАЗАЛЬНІК МАЙСТРОЎ І ВЫТВОРЦАЎ
| Майстры і заводы-вытворцы | № па каталогу |
| Касаты Дзмітрый Васільевіч (1919–2002 гг.) | 1, 2 |
| Мацук Мечыслаў Міхайлавіч (1908–1991 гг.) | 3 |
| Свірко Іван Іванавіч (1918 г.н.) | 4 |
| Сямчонак Іван Пятровіч (1906 г.н.). | 5 |
| Выканаўца невядомы. | 6 – 22 |
| «Артель 14 лет Октября». Магілёў / БССР. 1932–1957 гг. | 53, 70 |
| Беларускае вытворчае аб’яднанне «Экран». Барысаў / БССР. 1952 г. | 75 |
| «Завод № 2 Металлширпотреб Касимов». Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1930–1950 гг. | 43, 44 |
| «Красный кустарь». Гарадзецкі р-н / Ніжагародская вобл. 1934–1952 гг. | 49 |
| Завод «Красный металлист». Магілёў / БССР. 1933–1950 гг. | 51, 52 |
| Завод «Лидсельмаш». Ліда / Гродзенская вобл. / БССР. 1948–1953 гг. | 56 – 67 |
| Майстры і заводы-вытворцы | № па каталогу |
| «Завод утюжный». Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1937–1946 гг. | 45 – 47 |
| «Людиновский завод». Расійская імперыя. 1890–1920 гг. | 23 |
| «Могилёвский кроватный завод». Магілёў / БССР. 1956–1971 гг. | 54 |
| «Минский РПК». Мінск / БССР. 1946–1955 гг. | 55 |
| «Митинский чугунолитейный завод». Пас. Пясочанскі / Сувораўскі р-н / Тульская вобл. / РСФСР. 1934–1957 гг. | 50 |
| «Утюжно-механический завод». Касімаў / Разанская вобл. / СССР. 1946–1961 гг. | 48 |
| Харкаўскі электрамеханічны завод імя Сталіна. Харкаў / Украінская ССР. 1956 г. | 76 |
| «Fabrika Odlewow Zelaznych». Конск / Польшча. 1869–1939 гг. | 31 – 33 |
| Фірма «Ferrum Radom». Чэнстахова / Польшча. 1939–1945 гг. | 34 |
| Фірма «Iron». Чэнстахова / Польшча. 1939–1945 гг. | 35, 36 |
| Заводы невядомыя | 24 – 30; 37 – 42; 68; 69;
71 – 74; 77 |
КАТАЛОГ
ПРЫЛАДЫ ДЛЯ РАЗГЛАДЖВАННЯ БЯЛІЗНЫ. ВАЛКІ І КАЧАЛКІ
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе прамавугольнага бруска з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу і суцэльнай ручкай з аднаго канца валка.
Майстар Касаты Дзмітрый Васільевіч (1919–
2002 гг.).
в. Касатыя / Міёрская гм. / Браслаўскі пав./ Польская Рэспубліка.
1935–1940 гг. НД 003717
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе доўгай палкі цыліндрычнай формы.
Майстар Касаты Дзмітрый Васільевіч (1919–
2002 гг.).
в. Касатыя / Міёрская гм. / Браслаўскі пав./ Польская Рэспубліка.
1935–1940 гг. НД 003718
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе аполка з прыбітай зверху ручкай. Ручка ў выглядзе фрагмента тоўстай выгнутай галіны дрэва. Выраб крыху пашыраны ў бок ручкі, з акруглай спінкай. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі.
Майстар Мацук Мечыслаў Міхайлавіч (1908–
1991 гг.).
Пастаўскі р-н / Маладзечанская вобл. / БССР.
1945–1960 гг. КП 006678
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе прамога бруска з ручкай, якая размешчана на тарцы. Ручка доўгая, цыліндрычная. Выраб прамавугольны, з прамой спінкай. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак буйнымі трапецападобнымі зубцамі.
Майстар Свірко Іван Іванавіч (1918 г.н.).
в. Сяльцо / Міёрскі р-н / Віцебская вобл. / БССР.
1940–1960 гг. КП 020075
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе прамавугольнага бруска з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі знізу і ручкай, якая прымацавана да верху аднога з канцоў валка.
Майстар Сямчонак Іван Пятровіч (1906 г.н.). в. Лалеці / Глыбоцкі р-н / Полацкая вобл. / БССР. (1944-1954) 1940–1950 гг. НД 003137
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе бруска з ручкай, якая з’яўляецца працягам вырабу. Ручка кароткая, цыліндрычная. Выраб прамавугольны, з прамой спінкай, са злёгку скругленымі рэбрамі. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі.
Выканаўца невядомы.
в.Верхні Пасёлак / Полацкі р-н / Віцебская вобл. / БССР. 1930–1940 гг. КП 012356/1
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе тоўстай цыліндрычнай палкі. Выканаўца невядомы.
в.Верхні Пасёлак / Полацкі р-н / Віцебская вобл. / БССР. 1930–1940 гг. КП 012356/2
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе выгнутага бруска з ручкай, якая з’яўляецца працягам вырабу. Ручка кароткая, цыліндрычная. Выраб выгнуты, з акруглай спінкай. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі.
Выканаўца невядомы.
в. Лазоўка / Полацкі р-н / Полацкая вобл. / БССР.
1940–1950 гг. КП 012202/1
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе тоўстай цыліндрычнай палкі. Выканаўца невядомы.
в. Лазоўка / Полацкі р-н / Полацкая вобл. / БССР.
1940–1950 гг. КП 012202/2
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе бруска з ручкай, якая з’яўляецца працягам вырабу. Ручка кароткая, цыліндрычная. Выраб выцягнуты, крыху пашыраны ў бок ручкі, з акруглай спінкай. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак акруглымі зубцамі.
Выканаўца невядомы.
Полацкі р-н / Віцебская вобл. / БССР.
1950–1980 гг. КП 018741
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе тоўстай цыліндрычнай палкі.
Выканаўца невядомы.
Полацкі р-н / Віцебская вобл. / БССР.
1950–1980 гг. КП 018742
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе тонкай цыліндрычнай палкі.
Выканаўца невядомы.
Полацк / Віцебская вобл. / БССР.
1980–1990 гг. КП 013183
- ВАЛОК.
Прыстасаванне ў выглядзе бруска з ручкай, якая з’яўляецца працягам вырабу. Ручка кароткая цыліндрычная. Выраб
прамавугольны, з акруглай спінкай. Рабочая частка з буйнымі трапецападобнымі, нарэзанымі ўпоперак, зубцамі.
Выканаўца невядомы.
Полацк / Віцебская вобл. / БССР.
1980–1990 гг. КП 013184
- ВАЛОК.
Прыстасаванне з камплекта для разгладжвання бялізны, цыліндрычнай формы.
Выканаўца невядомы.
в. Труды / Полацкі р-н / Віцебская вобл. / БССР.
1980–1990 гг. КП 031919/1
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе бруска з ручкай, якая з’яўляецца працягам вырабу. Ручка кароткая, цыліндрычная. Выраб прамавугольны, з прамой спінкай, крыху скругленымі рэбрамі. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак акруглымі зубцамі.
Выканаўца невядомы.
в. Труды / Полацкі р-н / Віцебская вобл. / БССР.
1980–1990 гг. КП 031919/2
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне выглядзе тоўстай цыліндрычнай палкі.
Выканаўца невядомы.
Расійская імперыя, БССР.
1880–1920 гг. КП 016729
выглядзе бруска з ручкай,
якая з’яўляецца працягам вырабу. Ручка кароткая, цыліндрычная. Выраб прамавугольны, са скругленай спінкай. Рабочая частка з буйнымі, трапецападобнымі, нарэзанымі ўпоперак скругленымі зубцамі.
Выканаўца невядомы.
Расійская імперыя, БССР.
1880–1920 гг. КП 016730
здымнай масіўная, трапецападобная, з прамавугольнай адтулінай для трымання. Выраб крыху пашыраны ў бок ручкі, са скругленымі рэбрамі спінкі. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак трапецападобнымі зубцамі (нарэзаны пад невялікім ўхілам).
Выканаўца невядомы.
Расійская імперыя, БССР.
1901–1920 гг. КП 100599
ў
здымнай
масіўная, прамавугольная, са зрэзанымі зверху вугалкамі, з прамавугольнай, са скругленымі вугламі, адтулінай для трымання. Выраб зроблены з аполка, з гладкай спінкай, з аднаго канца (каля ручкі) трохвугольныя зрэзы. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак акруглымі зубцамі (нарэзаны пад невялікім ўхілам).
Выканаўца невядомы.
Расійская імперыя, БССР.
1901–1920 гг.
КП 016731
ў
здымнай
масіўная, прамавугольная, з авальнай адтулінай для трымання. Выраб прамавугольны, з прамой спінкай, з прама зрэзанымі рэбрамі спінкі. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак трохвугольнымі зубцамі.
Выканаўца невядомы.
Расійская імперыя, БССР. 1901–1950 гг. КП 100624/1
- КАЧАЛКА.
Прыстасаванне ў выглядзе тоўстай цыліндрычнай палкі.
Выканаўца невядомы.
Расійская імперыя, БССР. 1901–1950 гг. КП 100624/2
- ВАЛОК
Прыстасаванне ў выглядзе прамога бруска з прамой спінкай, з прама зрэзанымі рэбрамі спінкі. Рабочая частка з нарэзанымі ўпоперак акруглымі зубцамі. Ручка прамавугольная, з нахіленым бокам.
Выканаўца невядомы.
БССР. 1930–1950 гг. НД 006956
ПРАСЫ
- ПРАС НАГРАВАЛЬНЫ.
Прыстасаванне суцэльнаметалічнае, з невысокім корпусам, клінападобнай падэшвай, авальнай ручкай, якая размешчана двума канцамі ў адтуліне (на месцы герба ўладальніка завода) па цэнтры корпуса. Першапачаткова канцы ручак размяшчаліся ў разетках паабапал герба.
Па верхняй частцы аздоблены рэльефным арнаментам расліннага характару. Пад ручкай, з тарца, рэльефная выява кляйма «Мальцово», над ім няякасная выява літар: злева «А» // Л», справа «…» // «З».
«Людиновский завод».
Расійская імперыя. 1890–1920 гг.
КП 016609
- ПРАС НАГРАВАЛЬНЫ.
Прыстасаванне суцэльнаметалічнае, з завостраным носікам і тупым тарцом, невысокае, з гладкай падэшвай. Ручка чатырохгранная, П-падобнай формы, перакручаная ў верхняй частцы, аснаваннямі якой з’яўляюцца дзве чатырохвугольныя ячэйкі.
Расійская імперыя, СССР.
1901–1940 гг. КП 020336
- ПРАС НАГРАВАЛЬНЫ.
Прыстасаванне суцэльналітое, з ручкай. Аснаванне корпуса кроплепадобнай формы: з вострым носікам і акруглым тарцом, верх двухступеньчаты, гладкі. Ручка П-падобнай формы, круглая ў сячэнні, аснаванні якой размешчаны ў квадратных ячэйках Расійская імперыя, БССР.
1901–1950 гг. КП 100662
- ПРАС НАГРАВАЛЬНЫ.
Прыстасаванне суцэльналітое, з ручкай. Аснаванне корпуса клінападобнай формы: з вострым носікам і тупым тарцом, верх двухступеньчаты, гладкі. Ручка П-падобнай формы, аснаванні якой размешчаны ў нізкіх ромбападобных ячэйках.
БССР.
1935–1945 гг. КП 028707
- ПРАС “З ДУШОЙ”.
Прыстасаванне з полым корпусам у выглядзе «бота», гладкай падэшвай. На пярэдняй частцы дзве аркападобныя сказныя адтуліны для выхаду пары. Ручка Г-падобнай формы, суцэльналітая з корпусам, з драўляным дзяржаннем. Вонкавы бок корпуса і ручка аздоблены рэльефным раслінным арнаментам, аркападобныя адтуліны аблямаваны кропкавым арнаментам.
Польшча(?), Расійская імперыя(?).
1701–1900 гг. КП 008204
- ПРАС “З ДУШОЙ”.
Прыстасаванне ў выглядзе бота – полага паўкруглага корпуса, з вострым носікам, гладкай падэшвай. На тарцы прамавугольная засланка. Ручка Г-падобнай формы, з драўляным дзяржаннем з перахватам, на чатырохгранным стрыжні, які змацаваны дзвюма заклёпкамі і размешчаны зверху корпуса. Унутры, на падэшве, няякасная выява лічбы “3” (тыпапамер праса).
Расійская імперыя(?).
1801–1900 гг. КП 011167
- ПРАС “З ДУШОЙ”.
Прыстасаванне з невысокім полым корпусам, гладкай падэшвай, прамавугольным акенцам на тарцы, якое зачыняецца высоўнай прамавугольнай засланкай з кручкападобным хваставіком зверху. На верхнім аснаванні праса два фігурныя стаяны-ручкі з дротападобнай перакладзінай дзяржання. Па краях аздоблены гравіраваным раслінным арнаментам. На падэшве, унутры, рэльефныя фігуры: чатырохканцовы крыжык каля носіка і Sпадобны завіток амаль на ўсю плошчу паверхні. Унутры клінападобны ўкладыш з круглай скразной адтулінай каля тупога канца.
Польшча(?), Расійская імперыя(?).
1801–1900 гг.
КП 011168
- ПРАС “З ДУШОЙ”.
Прыстасаванне з невысокім полым корпусам, гладкімі бакамі і падэшвай. На тарцы высоўная прамавугольная засланка з выступам ў выглядзе кручка. У верхняй частцы корпуса ручка, ніжняя частка якой – два выгнутыя чатырохганных стрыжні, верхняя – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне.
Расійская імперыя, СССР.
1880–1930 гг. КП 011165
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
унутры якога рашотка для вуглёў, з гладкай падэшвай. На тарцы паддувала з засланкай з выявай галавы старога. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Па баках накрыўкі паўкруглы арнамент. На левым вуглу накрыўкі, каля ручкі, лічбы «7» – тыпапамер праса. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай ахоўная пласціна авальнай формы з рэльефным круглым кляймом з выявай вензеля «SL» па цэнтры і надпісам «S.Kronenblum// Konskie» вакол яе. З вузкіх бакоў пласціны рэльефныя раслінныя завіткі, з
шырокіх бакоў рыскавы арнамент.
«Fabrika Odlewow Zelaznych».
Конск / Польшча. 1869–1939 гг. КП 006670
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
унутры якога рашотка для вуглёў, з гладкай падэшвай. На тарцы паддувала з засланкай з выявай галавы старога. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Па баках накрыўкі паўкруглы арнамент. На левым вуглу накрыўкі, каля ручкі, лічбы «7» – тыпапамер праса. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай ахоўная пласціна авальнай формы з рэльефным круглым кляймом з выявай вензеля «SL» па цэнтры і надпісам «S.Kronenblum// Konskie» вакол яе. З вузкіх бакоў пласціны рэльефныя раслінныя завіткі, з шырокіх – рыскавы арнамент.
«Fabrika Odlewow Zelaznych».
Конск / Польшча. 1869–1939 гг. КП 100620
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
унутры якога рашотка для вуглёў, з гладкай падэшвай. На тарцы – паддувала з засланкай з выявай галавы старога. Накрыўка адкідная (назад) з трубой, якая павернута ў правы бок. Па баках накрыўкі паўкруглы арнамент. На левым вуглу накрыўкі, каля ручкі, лічбы «6 1/2» – тыпапамер праса. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай ахоўная пласціна з рэльефным круглым кляймом з выявай двух перакрыжаваных молатаў і надпісам «Slowianin // Konskiе» вакол яе. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана авальнае кляймо завода-вытворцы з надпісам «Slobanin // Konskiе».
«Fabrika Odlewow Zelaznych».
Конск / Польшча. 1869–1939 гг. КП 004059
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
гладкай падэшвай. На тарцы вентыляцыйная адтуліна, якая зачыняецца засланкай у выглядзе галавы старога. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча фіксуецца засаўкай, якая размешчана з левага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай ахоўная пласціна авальнай формы з рэльефным надпісам «Rаdom».
Фірма «Ferrum Radom».
Чэнстахова / Польшча. 1939–1945 гг. КП 028026
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
унутры якога рашотка для вуглёў, з гладкай падэшвай. На тарцы паддувала з засланкай у выглядзе галавы старога. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай металічная ахоўная пласціна авальнай формы з рэльефным круглым кляймом з выявай праса па цэнтры і надпісам «Iron Czestohowa» вакол яе.
Фірма «Iron».
Чэнстахова / Польшча. 1939–1945 гг. КП 100632
- ПРАС “З ТРУБОЙ”
унутры якога рашотка для вугляў, з гладкай падэшвай. На тарцы паддувала. Накрыўка адкідная з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай металічная ахоўная пласціна авальнай формы з рэльефным круглым кляймом з выявай праса па цэнтры і надпісам «Iron Czestohowa» вакол яе.
Фірма «Iron».
Чэнстахова / Польшча. 1939–1945 гг. НД 004385
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
Прыстасаванне з высокім полым конусам, гладкай падэшвай. На тарцы паўкруглая адтуліна. Накрыўка адкідная (назад), з невысокім борцікам па краю, з выцяжной трубой у выглядзе стылізаванай галавы цмока, якая павернута ў правы бок. Ручка з драўляным дзяржаннем. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца пры дапамозе плоскай дужкі, з левага боку
Царства Польскае. 1851–1900 гг. КП 005986
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем.
На ўнутраным баку накрыўкі кляймо з выявай «І» і лічбы «8» звонку на накрыўцы.
Расійская імперыя, СССР. 1900–1939 гг. КП 008746
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
унутры якога рашотка для вуглёў, з гладкай падэшвай. На тарцы паддувала з круглай засланкай з геаметрычным арнаментам і выступам па цэнтры. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Накрыўка па краях упрыгожана арнаментам з трохвугольных элементаў. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем.
На трубе, уверсе, рэльефная выява літар «T1N».
Расійская імперыя, СССР. 1890–1940 гг. КП 016607
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
унутры якога рашотка для вуглёў, з гладкай падэшвай. На тарцы паддувала з круглай засланкай з выявай галавы старога. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. Расійская імперыя, СССР. 1900–1940 гг. КП 016608
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
гладкай падэшвай. На тарцы паддувала ў выглядзе невялікай адтуліны з трохвугольнай засланкай з выступам пасярэдзіне. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. Пад ручкай металічная ахоўная пласціна авальнай формы. Кляймо завода-вытворцы не чытаецца (вельмі дрэнная захаванасць).
Царства Польскае, Расійская імперыя, СССР.
1890–1940 гг.
КП 018548
- ПРАС “З ТРУБОЙ”.
гладкай падэшвай. На тарцы паддувала ў выглядзе невялікай адтуліны, з засланкай. Накрыўка адкідная (назад), з трубой, якая павернута ў правы бок. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. Ручка з драўляным дзяржаннем. На правым баку накрыўкі, каля ручкі, няякасная выява кляйма завода-вытворцы.
Расійская імперыя, СССР, БССР. 1901–1950 гг. КП 100638
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з высокім полым корпусам, гладкай падэшвай. Звонку, у ніжняй частцы корпуса, з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала ў выглядзе невялікай адтуліны. Накрыўка адкідная, мае па 7 зубчыкаў з кожнага боку. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе дзвюх пласцін, якія злучаны заклёпкамі, верхняя частка ў выглядзе цыліндрычнага драўлянага дзяржання. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана няякаснае кляймо завода-вытворцы з надпісам у тры радкі «Завод…// Металли…// Каси..ов.» «Завод № 2 Металлширпотреб Касимов».
Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1930–1950 гг.
КП 028202
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
двух бакоў якога па дзве аркападобныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная (назад), мае па 6 зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі ў выглядзе дзвюх выгнутых пласцін, якія змацаваны паміж сабой заклёпкамі, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца дужкай, якая знаходзіцца пад накрыўкай. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы «Завод № 2 //
Металл… // Касимов» «Завод № 2 Металлширпотреб Касимов».
Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1930–1950 гг.
КП 028206
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
двух бакоў якога па дзве аркападобныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная (назад), мае па 8 зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі ў выглядзе дзвюх выгнутых пласцін, якія змацаваны паміж сабой заклёпкамі, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы ў выглядзе прамавугольніка з паўкругам зверху. Над выявай надпіс «№ 1», у верхняй частцы паўкруга «НКМП», у ніжняй «РСФСР», надпіс ў прамавугольніку «З-д утюжный // Касимов» (Народный комиссариат местной промышленности РСФСР).
“Завод утюжный”.
Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1937–1946 гг.
КП 016723
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
двух бакоў якога па дзве аркападобныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная (назад), мае па 8 зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі ў выглядзе дзвюх выгнутых пласцін, якія змацаваны паміж сабой заклёпкамі, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Над выявай надпіс «№ 1», у верхняй частцы паўкруга «НКМП», у ніжняй «РСФСР», надпіс ў прамавугольніку «З-д утюжный // Касимов» (Народный комиссариат местной промышленности РСФСР).
“Завод утюжный”.
Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1937–1946 гг.
КП 028204
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
двух бакоў якога па дзве аркападобныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная (назад), мае па 8 зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі ў выглядзе дзвюх выгнутых пласцін, якія змацаваны паміж сабой заклёпкамі, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Над выявай надпіс «№ 1», у верхняй частцы паўкруга «НКМП», у ніжняй «РСФСР», надпіс ў прамавугольніку «З-д утюжный // Касимов» (Народный комиссариат местной промышленности РСФСР).
“Завод утюжный”.
Касімаў / Разанская вобл. / РСФСР. 1937–1946 гг.
КП 028205
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
двух процілеглых бакоў якога па дзве вентыляцыйныя аркападобныя падоўжаныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка мае 7 зубчыкаў з левага боку і 6 з правага. Аснаванне ручкі суцэльналітое з накрыўкай, верх – фігурная драўляная ручка на стрыжні. Зачыненае становішча фіксуецца зашчапкай, якая размешчана на корпусе зверху справа. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кругавое кляймо завода-вытворцы з надпісам
“УМЗ г.Касимов”
“Утюжно-механический завод”.
Касімаў / Разанская вобл. / СССР.
1946–1961 гг.
НД 004383
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з высокім полым корпусам, гладкай падэшвай, аснаванне якой крыху большае за корпус. У ніжняй частцы корпуса з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала ў выглядзе невялікай шчыліны з пласцінчатай засланкай.
Накрыўка адкідная, мае па 5 зубчыкаў з кожнага боку. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе масіўнай дугі на фігурным аснаванні, верхняя частка – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца зашчапкай у выглядзе галавы барана. Магчыма, вырабляўся арцеллю «Красный
кустарь» Гарадзецкага раёна Ніжагародскай
вобласці ў 1934–1952 гг.
КП 100627
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
двух процілеглых бакоў якога па дзве вентыляцыйныя аркападобныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, гладкай падэшвай. Накрыўка мае па 10 зубчыкаў з кожнага боку. Зверху, на накрыўцы, ручка, ніжняя частка якой складаецца з дзвюх выгнутых пласцін, змацаваных паміж сабой заклёпкамі, у верхняй частцы – цыліндрычная драўляная ручка. Зачыненае становішча фіксуецца зашчапкай, якая размешчана спераду па цэнтры. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо заводавытворцы «МИТ // ЗД»
«Митинский чугунолитейный завод».
пас. Пясочанскі / Сувораўскі р-н / Тульская вобл.
/ РСФСР.
1934–1957 гг.
КП 016722
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з гладкай падэшвай, высокім полым корпусам, унутры якога рашотка для вуглёў. Звонку ў ніжняй частцы корпуса з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы аркападобнае паддувала з трохвугольнай засланкай. Накрыўка адкідная, мае па 8 зубчыкаў з кожнага боку. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай. Ручка ў выглядзе Х-падобнай пласціны з драўляным дзяржаннем. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «г.Могилев // з-д Кр. Металлист».
Завод «Красный металлист».
Магілёў / БССР. 1933–1950 гг. КП 023335
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з гладкай падэшвай, высокім полым корпусам, унутры якога рашотка для вуглёў. Звонку ў ніжняй частцы корпуса з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы акападобнае паддувала з трохвугольнай засланкай. Накрыўка адкідная, мае па 8 зубчыкаў з кожнага боку. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай. Ручка ў выглядзе Х-падобнай пласціны з драўляным дзяржаннем.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам “Завод // Кр. Мет // Могилев”.
Завод “Красный металлист”.
Магілёў / БССР. 1933–1950 гг. КП 023334
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
ніжняй частцы якога з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 10 зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі ў выглядзе дзвюх выгнутых пласцін, якія змацаваны паміж сабой заклёпкамі, верх ручкі – драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай. На ўнутранай частцы накрыўкі — кляймо завода-вытворцы ў выглядзе прамавугольніка з надпісам «Артель // 14 лет Октября // БССР // г. Могилев» «Артель 14 лет Октября».
Магілёў / БССР. 1953 г.
КП 016724
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з высокім полым корпусам, унутры якога рашотка для вуглёў. Звонку ў ніжняй частцы корпуса з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала ў выглядзе невялікай адтуліны з трохвугольнай засланкай.
Накрыўка адкідная, мае па 9 зубчыкаў з кожнага боку. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе дзвюх пласцін, якія злучаны заклёпкамі, верхняя частка ў выглядзе драўлянага дзяржання. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку. На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо
завода-вытворцы з надпісам «г. МОГИЛЕВ» і
лічба «3».
Магілёў / БССР. 1956–1971 гг. КП 016606
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых вентыляцыйных адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Унутры корпуса рашотка для вугляў. Накрыўка адкідная, мае па 6 зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, верх ручкі – драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Минский РПК».
«Минский РПК». Мінск / БССР. 1946–1955 гг.
КП 023333
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
ніжняй частцы якога, з двух процілеглых бакоў, па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш» і лічба «1».
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 100623
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш» і лічба «3».
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 100635
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
ніжняй частцы якога, з двух процілеглых бакоў, па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш». Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 100659
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш» і лічба “7”.
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР. 1948–1953 гг.
КП 004554
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш».
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 016605
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
ніжняй частцы якога, з двух процілеглых бакоў, па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш» (няякасная выява).
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 016721
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш» (няякасная выява).
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 018546
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
ніжняй частцы якога, з двух процілеглых бакоў, па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
На ўнутранай частцы накрыўкі размешчана кляймо завода-вытворцы з надпісам «Лидсельмаш».
Завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг.
КП 023332
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
Магчыма, завод «Лидсельмаш».
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг. КП 018547
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
Магчыма, завод “Лидсельмаш”.
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг. КП 023331
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
Магчыма, завод “Лидсельмаш”.
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг. НД 004381
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
па 5 круглых адтулін і 4 адтуліны на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка адкідная, мае па 6 фігурных зубчыкаў з кожнага боку. Аснаванне ручкі – дзве гранёныя стойкі, суцэльналітыя з накрыўкай, верх ручкі – цыліндрычнае драўлянае дзяржанне. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
Магчыма, завод “Лидсельмаш”.
Ліда / Гродзенская вобл. / БССР.
1948–1953 гг. НД 004382
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з высокім полым корпусам, з двух процілеглых бакоў якога па дзве вентыляцыйныя аркападобныя падоўжаныя адтуліны і адна адтуліна на тарцы, з гладкай падэшвай. Накрыўка мае па 10 зубчыкаў з кожнага боку. Зверху, на накрыўцы, ручка, ніжняя частка якой складаецца з дзвюх выгнутых пласцін, змацаваных паміж сабой заклёпкамі, у верхняй частцы драўляная ручка. Зачыненае становішча фіксуецца зашчапкай, якая размешчана спераду па цэнтры.
Расійская Імперыя, СССР.
1901–1950 гг. КП 100640
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з высокім полым корпусам, гладкай падэшвай. Звонку, у ніжняй частцы корпуса, з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала ў выглядзе невялікай аркападобнай адтуліны.
Накрыўка адкідная, мае па 9 зубчыкаў з кожнага боку. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе дзвюх пласцін, якія злучаны заклёпкамі, верхняя частка ў выглядзе драўлянага дзяржання. Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана спераду па цэнтры.
Расійская Імперыя, СССР.
1901–1950 гг. КП 028203
- ПРАС “НА ВУГЛЯХ”.
Прыстасаванне з высокім полым корпусам, унутры якога рашотка для вуглёў. Звонку ў ніжняй частцы корпуса з двух бакоў па дзве аркападобныя адтуліны. На тарцы – паддувала ў выглядзе невялікай адтуліны з трохвугольнай засланкай.
Накрыўка адкідная, мае па 9 зубчыкаў з кожнага боку. Ніжняя частка ручкі ў выглядзе дзвюх пласцін, якія злучаны заклёпкамі, верхняя частка ў выглядзе драўлянага дзяржання.
Зачыненае становішча накрыўкі фіксуецца засаўкай, якая размешчана з правага боку.
Магчыма, «Артель 14 лет Октября»(?).
Магілёў / БССР.
1956–1971 гг.
НД 004384
ПАДСТАЎКІ ДЛЯ ПРАСАЎ
- ПАДСТАЎКА ДЛЯ ПРАСА.
Прыстасаванне засцерагальнае, па форме праса, з ажурнай платформай, якая арнаментавана пераплеценымі парасткамі і завіткамі, з невысокім вертыкальным борцікам, на трох ножках. На адваротным баку платформы невыразны ціснёная выява з літарамі “… СКИ П-П-ГР”.
Расійская Імперыя, СССР.
| 72. ПАДСТАЎКА ДЛЯ ПРАСА. |
1901–1950 гг. КП 007773 Прыстасаванне для ўстаноўкі праса, з трохвугольным аснаваннем, невысокім борцікам, на трох ножках, з выгнутага, круглага ў сячэнні, стрыжня.
Расійская Імперыя, СССР.
1901–1950 гг.
КП 018549
- ПАДСТАЎКА ДЛЯ ПРАСА.
Прыстасаванне для ўстаноўкі праса, трохвугольнай формы, з выступамі зверху, на трох ножках.
СССР.
1960–1970 гг. КП 033635
ЭЛЕКТРЫЧНЫЯ ПРАСЫ
- ПРАС.
Прыстасаванне, якое награваецца на газе. Складаецца з трох частак: здымнай верхняй дэталі з чорнай пластмасавай ручкай, з выемкамі пад пальцы, пад якой размешчаны фіксатар – засаўка з ручкай-шарыкам; дзвюх гладкіх зменных падэшваў са ступенчатым верхам, у цэнтры якога вінт для мацавання. З двух бакоў ад вінта – круглыя выемкі. На ручцы – рэльефныя надпісы: «№ 3 // Ц 3 р 50 к», паміж якімі выява лагатыпа завода-вытворцы – стылізаваны факел.
Днепрапятроўск / Украінская ССР.
1950–1970 гг.
КП 027002
- ПРАС.
Прыбор для разгладжвання, з гладкай падэшвай, металічным корпусам, з драўлянай ручкай, са здымнымі падстаўкай і шнуром сілкавання.
Беларускае вытворчае аб’яднанне «Экран”.
Барысаў / БССР. 1952 г. КП 027001
- ПРАС “УЭ-4”.
Прыбор дарожны для разгладжвання лёгкіх рэчаў, з гладкай падэшвай, маленькім корпусам блакітнага колеру, з чорнай ручкай і шнуром сілкавання даўжынёй 195,0 см; са спецыяльнай падстаўкай.
“Харьковский электромеханический завод имени Сталина” .
Харкаў / Украінская ССР. 1956 г. КП 026878
- ПРАС.
Прыбор для разгладжвання бялізны з гладкай падэшвай, з чорнай ручкай і шнуром сілкавання.
СССР. 1960–1970 гг. КП 033634
ЛІТАРАТУРА
- Губкин, О. Загадка кушинского сфинкса / Олег Губкин // Антиквариат. Предметы искусства и коллекционирования. – М., 2006. – № 6 (38). – С. 44–61.
- Кандрацюк, Г. Поўна хата экспанатаў. Слоўнік старых прадметаў Белавежскай пушчы / Ганна Кандрацюк. – Narewka, 2008. – 111 с.
- Ленсу, Я.Ю. Удивительные истории о знакомых вещах / Я.Ю. Ленсу. – Минск: Беларусь, 2007. – С. 93–96.
- Лепаев, Д. Утюги за утюгами / Д. Лепаев // Наука и жизнь. – 1996. – N 1. – С. 65–68.
- Полюшкин, Ю. Мальцовский чугун / Юрий Полюшкин // Антиквариат. Предметы искусства и коллекционирования. – М., 2007. – № 12 (53). – С.102–106.
- Назин, С. Опредилитель по монограммам и клеймам европейских чугунолитейных заводов и частных литейных / Сергей Назин // Антиквариат. Предметы искусства и коллекционирования. – М., 2006. – № 12 (43). – С.30–39.
- Очерки простонароднаго житья-бытья въ Витебской Белоруссіи и описаніе предметовъ обиходности / Сост. : Н.Я. Никифоровскій. – Витебскъ: Губернская Типографія, 1895. – 548 с., ил.
- Об утюге // Наука и жизнь. – М., 1992. – № 1. – С. 60–61.
- Пешкова, И. Ещё раз о Каслях / Инна Пешкова // Антиквариат. Предметы искусства и коллекционирования. – М., 2010. – № 6 (77). – С. 80–85.
- Помнікі этнаграфіі: методыка выяўлення, апісання і збірання / Беларус. добраахвот. т-ва аховы помнікаў гісторыі і культуры, сектар этнаграфіі Ін-та мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору АН БССР; пад. рэд. В.К. Бандарчыка. – Мінск: Навука і тэхніка, 1981. – 150 с.
- Попова, С. О невестах, утюгах и кузнеце Ивашке / С. Попова // Бытовое обслуживание населения. – М., 1989. – №3.
- Промыслы і рамёствы Беларусі / рэдкал. В.К. Бандарчык, В.С. Цітоў, Л.І. Мінько [і інш.] – Мінск: Навука і тэхніка, 1984. – 192 с.
- Этнаграфія Беларусі: энцыклапедыя / рэдкал.: І.П.Шамякін (гал. рэд.) і інш. – Мінск: БелСЭ, 1989. – С. 257–258.
НАЦЫЯНАЛЬНЫ ПОЛАЦКІ ГІСТОРЫКА-КУЛЬТУРНЫ МУЗЕЙ-ЗАПАВЕДНІК
укладальнік: Ходзікава Алена Васільеўна
ст. навуковы супрацоўнік аддзела фондаў
Полацк 2013 г.